Τα τελευταία χρόνια η έννοια «immersive journalism» είναι ευρέως διαδομένη και δημοφιλής στις δημοσιογραφικές σπουδές. Σύμφωνα με την Nonny de la Peña «immersive journalism είναι η παραγωγή ειδήσεων σε μια μορφή όπου ο θεατής-κοινό μπορεί να αποκτήσει μια καθηλωτική εμπειρία των γεγονότων ή προσομοίωση των ειδήσεων» (de la Peña et al. 2010 at Pérez-Montoro, 2018:69-73). Αυτού του είδους η δημοσιογραφία μπορεί να φέρει το θεατή σε διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις και φυσικές τοποθεσίες, μεταφέροντας τον ουσιαστικά στο κέντρο ενός γεγονότος δίνοντας την αίσθηση ότι βρίσκεται παρών. Αυτή η αίσθηση επιτρέπει στο χρήστη να κατανοήσει πληρέστερα την πραγματικότητα. Μέσω αυτής της προσομοίωσης, ο χρήστης είναι απομονωμένος από το περιβάλλον και έχει τη δυνατότητα να κοιτάζει γύρω του και να αλληλοεπιδρά με το περιεχόμενο.
Η διάδραση συνδέεται με το βλέμμα: μέσα από την χρήση τεχνολογιών όπως γυαλιά εικονικής πραγματικότητας, ο χρήστης-κοινό μπορεί να κοιτάξει προς οποιαδήποτε κατεύθυνση ή να διαλέξει τι ειδήσεις θα καταναλώσει ή να επιλέξει διαφορετική αφήγηση για μια ιστορία. Η παρούσα εξέλιξη της δημοσιογραφίας βρίσκεται στην αυξανόμενη εστίαση στα συναισθήματα για την επαφή με το κοινό και την αυξανόμενη κατανόηση της σημασίας του κοινού για τη δημοσιογραφία. Το 2015, όταν οι New York Times κυκλοφόρησαν την πρώτη τους εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας σε συνεργασία με τη Google (διανέμοντας ένα εκατομμύριο ακουστικά Google Cardboard στους συνδρομητές της εφημερίδας), σηματοδοτήθηκε η χρονιά που το immersive journalism εισήχθη στο κοινό. Μέσω της εφαρμογής οι αναγνώστες μπορούσαν να βιώσουν ένα ντοκιμαντέρ για την παγκόσμια προσφυγική κρίση μέσα από τρεις ανεξάρτητες ιστορίες. Η επιτυχία του έργου ξεπέρασε φυσικά κάθε προσδοκία. Ωστόσο, ήταν το επίπεδο συναισθηματικής εμπλοκής και δέσμευσης των αναγνωστών που έφτασε να σηματοδοτήσει τη χρήση της εικονικής πραγματικότητας ως «μηχανή ενσυναίσθησης» (Bruni, Kadastik, Pedersen and Dini, 2022:51-52).
Πηγή: Hardee, G. M., & McMahan, R. P. (2017). FIJI: a framework for the immersion-journalism intersection. Frontiers in ICT, 4, 21.
Παράλληλα, το immersive journalism συμβάλλει στη δημιουργία μιας ισχυρότερης σύνδεσης με μια είδηση, ενισχύοντας την παρουσία του κοινού στην εικονική αναπαράσταση του πραγματικού γεγονότος. Για να εξελιχθεί περαιτέρω το συγκεκριμένο είδος δημοσιογραφίας απαιτείται η ενίσχυση της αίσθησης παρουσίας με το σώμα σε ένα εικονικό περιβάλλον και για αυτό η αφήγηση είναι σημαντική όπως και η απομόνωση του χρήστη με την παρακολούθηση των ειδήσεων από την πραγματικότητα. Το immersive journalism χρειάζεται να δημιουργήσει σαφείς κατευθυντήριες αρχές που στοχεύουν στην ανάπτυξη της δημοσιογραφίας σε αυτό το τομέα και όχι μόνο της τεχνολογικής πλευράς, δηλαδή να ανανεώσει τις αφηγηματικές της στρατηγικές μέσα σε ηθικά πλαίσια (Pérez-Seijo, Vicente, & López-García, 2022:12-14). Το συγκεκριμένο είδος δημοσιογραφίας επιτρέπει την παρακολούθηση συναισθημάτων και επιβεβαιώνει τη στενή σχέση μεταξύ εικονικής πραγματικότητας και συναισθήματος γενικότερα.
Τα έως τώρα πειράματα στο πεδίο έχουν θέσει δυο κύριες προκλήσεις στην παραδοσιακή δημοσιογραφία. Η πρώτη αφορά το πως πρέπει να σκεφτόμαστε τη δημιουργία εικόνων και τη μελέτη της δημοσιογραφίας. Η δεύτερη πρόσκληση αφορά το πως θα πρέπει να πλαισιωθεί ο ρόλος της φυσικής παρουσίας του κοινού στην παραγωγή και την κατανάλωση της δημοσιογραφίας. Όσον αφορά την ηθική, σημαντική καθίσταται η αναφορά στο χρήστη-θεατή των εργαλείων-μεθόδων για την παραγωγή δημοσιογραφικού υλικού. Το immersive journalism δίνει έμφαση στο σώμα και στην ικανότητα δράσης και όχι στην εικόνα και το ήχο, όπως το φωτορεπορτάζ και η ραδιοφωνική δημοσιογραφία. Η χρήση τρισδιάστατων μέσων στη δημοσιογραφία που απαιτεί την πλήρη σωματική συμμετοχή φέρνει στο προσκήνιο τους περιορισμούς των θεωρητικών προσεγγίσεων από τη ψηφιακή δημοσιογραφία, καθώς εισάγει το πρόβλημα της θέσης του σώματος στη δημοσιογραφική παραγωγή και κατανάλωση.
Το immersive journalism έχει διευρύνει τα όρια της αφήγησης δημιουργώντας νέες σχέσεις με το κοινό, ενισχύοντας, ταυτόχρονα, μια σειρά από καινοτομίες που επηρεάζουν ολόκληρο το επάγγελμα, από τη στιγμή που αναφέρονται ειδήσεις, έως τη διαδικασία διανομής και την προσέγγιση του κοινού. Έτσι, μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συμπόνια έχοντας έναν ή περισσότερους πρωταγωνιστές να λένε την ιστορία – κάτι που θα παράγει περισσότερη κατανόηση, ισχυρότερη ενσυναίσθηση και το αίσθημα ότι μπαίνεις στην κατάσταση κάποιου άλλου. Ένα ηθικό μέρος είναι η συμπερίληψη του κοινού ως συνεργάτη στην παραγωγή των ειδήσεων. Η Generation Z, σύμφωνα με τους Herrera Damas και Benítez de Gracia, (2022:338-342), είναι αυτή στην οποία τα δημοσιογραφικά δελτία θα στοχεύσουν το immersive journalism.
Της Ιωάννας-Γεωργίας Εσκιάδη*
Βιβλιογραφία:
Bruni, L. E., Kadastik, N., Pedersen, T. A., & Dini, H. (2022). Digital Narratives in Extended Buchholz, F., Oppermann, L., & Prinz, W. (2022). There’s more than one metaverse. i-com, 21(3), 313-324. https://doi.org/10.1515/icom-2022-0034
Herrera Damas, S., & Benítez de Gracia, M. J. (2022). Immersive journalism: Advantages, disadvantages and challenges from the perspective of experts. Journalism and Media, 3(2), 330-347.
Pérez-Montoro, M. (Ed.). (2018). Interaction in Digital News Media: From Principles to Practice. Springer. ISBN 978-3-319-96252-8 https://doi.org/10.1007/978-3-319-96253-5
Pérez-Seijo, S., & López-García, X. (2019). Five ethical challenges of immersive journalism: a proposal of good practices’ indicators. In Information Technology and Systems: Proceedings of ICITS 2019 (pp. 954-964). Springer International Publishing.
*Η Ιωάννα-Γεωργία Εσκιάδη είναι υποψήφια Διδάκτορας σε θέματα που αφορούν τις νέες τεχνολογίες και τη δημοσιογραφία στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ. Ερευνήτρια στο Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας και μέλος του Digital Communication Network. Κατέχει μεταπτυχιακό στη δημοσιογραφία των κρίσεων και την επικοινωνία του ρίσκου από το Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ και πτυχίο στη δημοσιογραφία και τα ΜΜΕ από το ίδιο τμήμα. Έχει λάβει υποτροφίες από πλήθος οργανισμών και έχει συνεργαστεί με διεθνής οργανισμούς στον τομέα της έρευνας (Portulans Institute, NATO, Konrad Adenauer Stiftung Greece and Cyprus). Μιλάει αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά και αραβικά.