Στη Θεσσαλονίκη, οι φοιτητές εξερευνούν τη «σχέση μεταξύ μετανάστευσης, φαγητού και αίσθησης του ανήκειν»
Από τότε που η διεθνής μετανάστευση περιορίστηκε νομικά στις αρχές του 20ού αιώνα, εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους, μετακινούμενοι σε όλο τον κόσμο και εγκαθιστάμενοι σε νέες κοινότητες. Στην περίπτωση της «αναγκαστικής μετανάστευσης», όπως την ονομάζει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης των Ηνωμένων Εθνών, τι συμβαίνει όταν οι πρόσφυγες εντάσσονται σε μια νέα κοινότητα; Πώς προσαρμόζονται σε διαφορετικούς πολιτισμούς και γλώσσες; Πώς αισθάνονται ότι ανήκουν σε μια κοινότητα που μπορεί ή δεν μπορεί να τους υποδεχτεί με ευγένεια; Και πώς μπορεί να μετασχηματιστεί μια κοινότητα από τους μετανάστες;
Έντεκα προπτυχιακοί φοιτητές από το Clark διερεύνησαν αυτά τα ερωτήματα φέτος το καλοκαίρι στην Ελλάδα, ερευνώντας την ιστορία της αναγκαστικής μετανάστευσης και εγκατάστασης μέσα από τον φακό της κουζίνας και του πολιτισμού. Το έργο τους ήταν μέρος του νέου προγράμματος σπουδών στο εξωτερικό του Clark, «Ερευνητικό Εργαστήριο: Φαγητό, Μετανάστευση και Ανήκειν στη Θεσσαλονίκη», το οποίο χρηματοδοτείται εν μέρει από το Πρόγραμμα Leir.
Το πρόγραμμα συνδιδάχτηκε από την καθηγήτρια Anita Fábos και την ερευνήτρια Leora Kahn από το Τμήμα Βιωσιμότητας και Κοινωνικής Δικαιοσύνης. Το Ερευνητικό Εργαστήριο ήταν μια από τις πολλές Παγκόσμιες Συνεργασίες Μάθησης του τμήματος, οι οποίες επιτρέπουν στους φοιτητές να συμμετέχουν σε εμπειρίες μάθησης με τοπικούς συνεργάτες σε διάφορα μέρη του κόσμου. Η Fábos και η Kahn ηγούνται του Κέντρου Ένταξης και Ανήκειν του Clark, που υποστηρίζει συνεργασία και έρευνα γύρω από την ενσωμάτωση και τη δημιουργία περιεκτικών κοινοτήτων για μετανάστες και πρόσφυγες σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Το μάθημα επικεντρώθηκε στη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, που είναι γνωστή για τον πλούσιο γαστρονομικό πολιτισμό της. Το 2021, η UNESCO ανακήρυξε τη Θεσσαλονίκη «Πόλη της Γαστρονομίας» για τη χρήση φρέσκων υλικών και την παραγωγή προϊόντων όπως φέτα, γιαούρτι και ελαιόλαδο.
Οι φοιτητές είχαν πολλές ευκαιρίες να δοκιμάσουν κουζίνες από διάφορες κουλτούρες, με τη βοήθεια του Παναγιώτη «Πάνου» Καραφουλίδη, σεφ και ιδρυτή των Gastro Routes, που προσφέρει γαστρονομικές περιηγήσεις. Κατά τη διάρκεια τεσσάρων εβδομάδων, επισκέφτηκαν εστιατόρια, φούρνους, αγορές τροφίμων και ένα χωριό που φιλοξενεί την οικογένεια του Καραφουλίδη, απογόνους Χριστιανών προσφύγων από την Ανατολία.
Η Θεσσαλονίκη, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Ασίας και της Ευρώπης, έχει μια μακρά ιστορία υποδοχής μεταναστών. Όμως, όπως πολλές χώρες, η Ελλάδα αντιμετώπισε μεταναστευτική κρίση τον 21ο αιώνα, ειδικά το 2015, όταν σχεδόν 1 εκατομμύριο άνθρωποι από την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία έφτασαν στα ελληνικά νησιά.
Το μάθημα επικεντρώθηκε σε παλαιότερα κύματα μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των Εβραίων που εκδιώχθηκαν από την Ισπανία τον 15ο αιώνα και των προσφύγων μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Θεσσαλονίκη σήμερα τιμά την πλούσια εβραϊκή ιστορία της μέσα από ένα μουσείο εβραϊκής ιστορίας και την αναβίωση της εβραϊκής κουζίνας.
Το έργο αυτό πραγματοποιήθηκε σε στενή συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ειδικά το Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας. Οι φοιτητές του ΑΠΘ βοήθησαν στη μετάφραση κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων και των ερευνών. Ιδιαίτερη σημασία είχε η συμβολή του Καθηγητή Νίκου Παναγιώτου, ο οποίος συνέβαλε στην οργάνωση και υλοποίηση του προγράμματος, ενισχύοντας τους δεσμούς μεταξύ των δύο πανεπιστημίων και παρέχοντας πολύτιμη καθοδήγηση στους φοιτητές.
Οι φοιτητές του Clark εκπόνησαν έργα με επίκεντρο τρεις γειτονιές: το Κέντρο της πόλης, την Άνω Πόλη και την Καλαμαριά. Οι φοιτητές κατάφεραν να κατανοήσουν πώς η ενσωμάτωση είναι μια διαδικασία που μετασχηματίζει τόσο τους μετανάστες όσο και τις κοινότητες στις οποίες εγκαθίστανται, δημιουργώντας νέες μορφές πολιτισμικής ταυτότητας και ανήκειν.